Ngày 27/10/2025, Bộ Tài chính đã chính thức ban hành Thông tư 99/2025/TT-BTC (sau đây gọi là Thông tư 99), thay thế toàn bộ cho Thông tư 200/2014/TT-BTC, chính thức có hiệu lực áp dụng cho năm tài chính bắt đầu từ hoặc sau ngày 01/01/2026.
Đây không chỉ là một bản cập nhật định kỳ, mà là một bước ngoặt chiến lược nhằm tái định hình khuôn khổ kế toán Việt Nam, giải quyết đồng thời hai mục tiêu lớn: (1) Tăng cường hội nhập với các chuẩn mực quốc tế (IFRS) và (2) Giải quyết các vướng mắc thực tiễn đã tồn tại trong thập kỷ qua.
Thông tư 99 mang đến những thay đổi về bản chất, tập trung vào các xu hướng kinh tế toàn cầu và thực tiễn tại Việt Nam.
1. Hội nhập Quốc tế: Đáp ứng Thuế Tối thiểu Toàn cầu (Pillar Two)
Đây là cập nhật mang tính thời sự và cấp bách nhất. Thông tư 99 đã chính thức bổ sung Tài khoản 82112 - "Chi phí thuế TNDN bổ sung theo quy định về thuế tối thiểu toàn cầu". Sự bổ sung này cung cấp cơ sở pháp lý rõ ràng, cho phép các tập đoàn, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và doanh nghiệp Việt Nam có đầu tư ra nước ngoài hạch toán chính xác khoản thuế bổ sung theo Trụ cột 2 (Pillar Two) của OECD. Điều này chấm dứt tình trạng lúng túng trong việc ghi nhận khoản chi phí này trước đây.
2. Giải quyết "Khoảng trống" Thực tiễn: Lần đầu Ghi nhận Tài sản Sinh học
Thông tư 99 đã bổ sung Tài khoản 215 - "Tài sản sinh học", một thay đổi được mong chờ từ lâu, đặc biệt là bởi các doanh nghiệp trong lĩnh vực đặc thù. Các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp (ví dụ: trồng cây cao su, chăn nuôi gia súc,...) nay đã có cơ sở để ghi nhận và theo dõi các tài sản sinh học của mình một cách phù hợp. Đây là bước tiến lớn để phản ánh đúng giá trị tài sản của nhóm ngành này, tiệm cận hơn với chuẩn mực quốc tế IAS 41 (Agriculture).
3. Tăng Tự chủ Doanh nghiệp, Đề cao Trách nhiệm Kiểm soát Nội bộ
Một thay đổi lớn trong tư duy quản lý: Thông tư 99 trao quyền tự chủ lớn hơn cho doanh nghiệp, đi kèm với yêu cầu cao hơn về hệ thống kiểm soát.
Trao quyền: Doanh nghiệp được phép tự thiết kế và sửa đổi các biểu mẫu chứng từ kế toán (phiếu thu, chi, nhập, xuất...) và hình thức sổ sách, miễn là đảm bảo đầy đủ các yếu tố cốt lõi theo Luật Kế toán. Điều này thay thế cho việc bắt buộc tuân theo các mẫu cứng nhắc của Thông tư 200.
Tăng trách nhiệm: Để đổi lấy sự linh hoạt này, Thông tư nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp trong việc tự xây dựng, duy trì và giám sát hệ thống kiểm soát nội bộ (KSNB) hiệu quả, đảm bảo tính trung thực, hợp lý của thông tin tài chính.
4. Minh bạch Báo cáo và Giao dịch Ngoại tệ
Thông tư 99 mang đến các hướng dẫn rõ ràng, sắc nét hơn trong việc xử lý các yếu tố liên quan đến ngoại tệ.
"Báo cáo tình hình tài chính": Tên gọi "Bảng Cân đối Kế toán" chính thức được đổi tên thành "Báo cáo Tình hình Tài chính" (Statement of Financial Position), thể hiện rõ định hướng hội nhập ngôn ngữ và phương pháp luận IFRS.
Chuyển đổi BCTC: Văn bản hướng dẫn chi tiết và rõ ràng hơn về phương pháp chuyển đổi báo cáo tài chính được lập bằng ngoại tệ sang Đồng Việt Nam (VND) khi nộp cho cơ quan nhà nước, đảm bảo tính nhất quán và minh bạch.
Vậy các doanh nghiệp cần làm gì từ hôm nay?
Hiệu lực 01/01/2026 đang đến rất gần, do đó việc chuyển đổi từ Thông tư 200 sang Thông tư 99 cần phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Theo đó các doanh nghiệp cần:
- Đào tạo và Cập nhật: Cử các kế toán viên tham dự các buổi đào tạo do các chuyên gia thực hiện để hiểu rõ bản chất và các điểm khác biệt trọng yếu giữa hai thông tư.
- Rà soát và Nâng cấp Hệ thống:Làm việc với các nhà cung cấp phần mềm ERP, phần mềm kế toán để đảm bảo họ cập nhật hệ thống tài khoản, biểu mẫu và phương pháp ghi nhận mới (như là TK 215, TK 82112). Kiểm tra sự tương thích của hệ thống hiện tại với các yêu cầu mới.
- Xây dựng Quy chế và KSNB:Tận dụng quyền tự chủ để rà soát, thiết kế lại hệ thống chứng từ, sổ sách cho phù hợp nhất với mô hình vận hành của công ty. Song song đó, phải xây dựng hoặc củng cố quy chế kiểm soát nội bộ để quản lý sự linh hoạt mới này.
- Lập kế hoạch Chuyển đổi Số dư: Lên kế hoạch chi tiết cho việc chuyển đổi số dư cuối kỳ 2025 (theo TT200) sang số dư đầu kỳ 2026 (theo TT99), đảm bảo tính liên tục và chính xác của thông tin kế toán.
Thông tư 99 là một cuộc cải cách lớn, mang lại cả cơ hội lẫn thách thức. Doanh nghiệp nào chủ động nắm bắt và chuẩn bị sớm sẽ có được lợi thế trong việc tối ưu hóa vận hành và tăng cường tính minh bạch.
Quý Doanh nghiệp có thể tải về toàn văn Thông tư 99/2025/TT-BTC theo đường dẫn dưới đây để bắt đầu nghiên cứu:
Tải về Toàn văn Thông tư 99/2025/TT-BTC (File PDF)